.jpg)
O ORM akapitów kilka…
Opóźniony rozwój mowy to zróżnicowany zespół objawów, z którym mamy do czynienia w gabinecie logopedycznym często. Jest on dość dobrze rozpoznany jeśli chodzi o objawy i przyczyny, wątpliwości budzi natomiast jego istota i miejsce wśród innych zjawisk logopedycznych. Pojęcie opóźnionego rozwoju mowy jest mało precyzyjne. Niektórzy autorzy używają go jako nazwy rozpoznania, inni natomiast uważają, że jest to tylko pewien „stan zaburzeń” (A. Pruszewicz), „symptom zaburzeń” procesu rozwoju mowy (S. Grabias) bądź „zespół objawowy” (H. Spionek, Z. Kordyl, T. Zaleski).
W logopedycznej literaturze specjalistycznej już samo pojęcie „opóźnienie” jest niejednoznaczne, co wynika ze zbyt szerokiego zakresu tego terminu. Istnieje dość duże zróżnicowanie określanych tą samą nazwą zjawisk – podobnych od strony objawów, lecz zupełnie odmiennych ze względu na etiologię. Wśród nich jedne są przejawem poważnych zaburzeń procesu kształtowania i rozwoju mowy, inne – przejściowych zakłóceń procesu rozwojowego.
Stosowanie określenia „opóźniony rozwój mowy” jest uzasadnione – według niektórych badaczy - jedynie w przypadku małych dzieci (do trzeciego roku życia), u których nie można stwierdzić przyczyny opóźnienia rozwoju języka. Wówczas ORM jest ostrożną wstępną diagnozą wymagającą zweryfikowania. W każdym innym przypadku, gdy opóźnienie stwierdza się u starszych dzieci lub gdy znana jest przyczyna zaburzeń rozwoju mowy i języka, powinno używać się sformułowania „opóźnienie rozwoju mowy” tylko w odniesieniu do zespołu objawów, a nie jako nazwy rozpoznania. W takim znaczeniu posługują się tym terminem m.in. L. B. Leonard, G. Jastrzębowska.
W literaturze podaje się, że są dwa podstawowe typy opóźnień rozwoju mowy:
- proste opóźnienie rozwoju mowy (=alalia prolongata, zwykłe opóźnienie rozwoju mowy, zespół opóźnienia mowy czynnej, wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy, samoistne opóźnienie rozwoju mowy) – będące jedynie normalną odmianą rozwojową. Jest to termin powszechnie stosowany w naszych polskich opisach praktycznych, ale niespotykany w piśmiennictwie światowym;
- opóźnienie rozwoju mowy (=opóźniony rozwój mowy, niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy) – będące zjawiskiem logopedycznym o charakterze patologicznym, towarzyszącym różnym zaburzeniom rozwoju (głuchocie, niedosłuchom, upośledzeniu umysłowemu, zaburzeniom rozwoju motoryki), specyficznym zaburzeniom rozwoju mowy bądź wchodzącym w skład całościowych zaburzeń rozwojowych (np. autyzmu).
W międzynarodowych kryteriach diagnostycznych oraz klasyfikacjach zaburzeń spotkać się można z tym, że ORM nie jest wyróżniane jako osobna kategoria diagnostyczna. Podkreśla się jednak, że jest to ważny objaw specyficznych zaburzeń rozwoju mowy i języka oraz innych zaburzeń rozwojowych. Zjawisko to szczegółowo omawiane jest przy analizie poszczególnych zaburzeń, gdzie znaleźć można szczegółowe wskazówki kliniczne i diagnostyczne na temat rozwoju sprawności językowej. (...)
O ORM świadczą następujące wskaźniki:
- późniejsze pojawienie się gaworzenia (norma 6-7 miesiąc życia);
- późniejsze pojawienie się pierwszych słów (norma: koniec pierwszego roku życia);
- ubóstwo czynnego i biernego słownika, a także brak niektórych części mowy;
- późniejsze pojawienie się zdań prostych i złożonych (pod koniec drugiego roku życia dziecko powinno operować zdaniami prostymi, a pod koniec trzeciego roku życia zdaniami złożonymi);
- zbyt długo utrzymujące się nieprawidłowe struktury gramatyczne;
- zbyt długo utrzymująca się wadliwa wymowa różnych dźwięków mowy (zjawisko charakterystyczne dla wcześniejszych okresów rozwojowych), czyli przedłużający się okres swoistej wymowy dziecięcej.
Do podstawowych kryteriów podziału opóźnień rozwoju mowy należą:
- objawy, przyczyny, rozległość opóźnienia (czy obejmuje zarówno mówienie jak i rozumienie), głębokość opóźnienia (uwzględniająca stopień opóźnienia), równomierność opóźnienia (czy obejmuje wszystkie aspekty i poziomy języka), rozwój i łatwość ustępowania opóźnienia (jak się rozwija, czy samoistnie ustępuje i w jakim wieku się wyrównuje), tło i podłoże opóźnień (czy powstaje na tle innych zaburzeń rozwoju, czy jest zjawiskiem patologicznym, czy odmianą rozwoju). (...)
O logorytmice w skrócie i ku przypomnieniu…
Logorytmika – metoda holistyczna w odziaływaniach, interdyscyplinarna i interaktywna. Powstała ponad 50 lat temu, na użytek logopedii korekcyjnej i surdologopedii, na styku metodyki terapii logopedycznej i rytmiki klasycznej. Może być dookreślana jako „taki rodzaj oddziaływań muzykoterapeutycznych, który ma na celu poprawę komunikacji językowej lub profilaktykę w tym zakresie” (Walencik-Topiłko, 2005). Intensyfikuje i wzbogaca możliwości oddziaływania w terapii i profilaktyce logopedycznej. Opis szczegółowy tej metody można znaleźć w publikacjach podręcznikowych i metodycznych (m.in. Kilińska-Ewertowska, 1987; Walencik-Topiłko 2008, 2016, 2019, 2022). (...)
SORM
W tym postępowaniu towarzyszy nam stymulacja rozwoju dziecka. Budowanie na bazie mocnych stron dziecka, wzmacnianie słabych. Stosować wówczas należy wszystkie typy ćwiczeń logorytmicznych – tak, by zastosować pełną wielomodalność i aktywizację. Na jednej jednostce zajęciowej łączyć można różne typy ćwiczeń. Dobieramy wśród wymienionych poniżej, w zależności od potrzeb dziecka:
-ćwiczenia ruchowe: chód, bieg, podskoki, przeskoki, przestrzeń, napięcie i rozluźnienie, koordynacja;
- ćwiczenia słuchowe: różnicowanie rytmu, tempa, dynamiki, akcentu, artykulacji, barwy, melodyki;
- ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne: reakcja psychoruchowa na określony sygnał/sygnały;
- ćwiczenia słowno-ruchowe: wywołanie/usprawnienie/automatyzacja słownictwa w zakresie semantyki,fonetyki i fonologii, gramatyki, składni.
Metodycznie postępujemy tak, jak w przypadku stosowania logorytmiki w profilaktyce logopedycznej. Często stosujemy śpiew, zabawy ruchowe z piosenkami oraz wprowadzamy bogate instrumentarium muzyczne.
Zajęcia możemy oprzeć na odpowiednio dobranej piosence i obudować ją ćwiczeniami słuchowymi i ruchowymi. Zastosować kilka ćwiczeń uczących koncentracji uwagi w oparciu o inhibicję i incytację. Sprowokować dziecko do śpiewania i ruchowej zabawy związanej z motywem piosenki. Zaplanować też wykorzystanie rekwizytów uatrakcyjniających ćwiczenia.
O zastosowaniu logorytmiki w NORM innym razem.
Całość tekstu opublikowano: Anna Walencik-Topiłko, Forum Logopedy: pierwsze praktyczne czasopismo z gotowymi rozwiązaniami, 2022, nr 52, s.61-65.
